Fizjoterapia jest jednym z najszybciej rozwijających się działów współczesnej medycyny. Metody lecznicze wchodzące w zakres fizjoterapii stosuje się powszechnie w zakładach służby zdrowia i uzdrowiskach, a ponadto w działaniach na rzecz sportu, kosmetologii i rekreacji. Zabiegi fizjoterapeutyczne odgrywają szczególną rolę w rehabilitacji w ostatnim etapie leczenia, prowadząc do osiągnięcia przez pacjenta optymalnego stanu zdrowia.
Bardzo duże znaczenie dla jak najlepszego wykorzystania potencjału leczniczego fizjoterapii ma określenie jej miejsca w medycynie.
Podręcznik został napisany przez specjalistów z poszczególnych dziedzin medycyny klinicznej. Uwzględniono w nim najnowsze osiągnięcia i możliwości fizjoterapii klinicznej.
Podręcznik adresowany jest do studentów medycyny oraz fizjoterapii na wszystkich poziomach kształcenia, lekarzy wszystkich specjalności stosujących metody fizjoterapeutyczne, a także do fizjoterapeutów.
I. PODSTAWY FIZJOTERAPII
FIZYKOTERAPIA
1. Elektroterapia
1.1. Wpływ prądu elektrycznego na tkanki
1.1.1. Reakcja mięśni i nerwów na prąd elektryczny
1.1.2. Wpływ elektroterapii na odczuwanie bólu
1.1.3. Wpływ prądu elektrycznego na naczynia
1.2. Ogólne zasady elektroterapii
1.3. Elektroterapia prądem stałym
1.3.1. Galwanizacja
1.3.2. Jonoforeza
1.3.3. Kąpiele elektryczno-wodne
1.4. Elektroterapia prądami małej częstotliwości
1.4.1. Prawidłowa i patologiczna reakcja mięśni na impulsy elektryczne
1.4.2. Elektrodiagnostyka
1.4.3. Elektrostymulacja nerwowo-mięśniowa
1.4.4. Prądy diadynamiczne
1.4.5. Prądy Träberta (Ultra Reiz)
1.4.6. Metoda TENS
1.4.7. Prądy wysokonapięciowe (HV)
1.4.8. Mikroamperowa stymulacja (MES)
1.5. Elektroterapia prądami średniej częstotliwości
1.5.1. Modulowane prądy średniej częstotliwości
1.5.2. Terapia energotonowa (HiToP)
1.5.3. Terapia wysokotonowa (TWT)
1.6. Prąd wielkiej częstotliwości
1.7. Przeciwwskazania do stosowania elektroterapii
1.8. Aparaty wielofunkcyjne
2. Pole elektromagnetyczne
2.1. Zmienne pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości
2.1.1. Diatermia krótkofalowa
2.1.2. Diatermia mikrofalowa
2.1.3. Przeciwwskazania do stosowania diatermii
2.2. Zmienne pole magnetyczne małej częstotliwości
2.2.1. Magnetoterapia
2.2.2. Magnetostymulacja
2.2.3. Magnetoledoterapia
3. Fototerapia
3.1. Biofizyczne procesy zachodzące w tkance pod wpływem światła
3.2. Promieniowanie podczerwone
3.3. Promieniowanie widzialne
3.4. Terapia światłem podczerwonym i widzialnym
3.5. Promieniowanie nadfioletowe
3.5.1. Biologiczne działanie promieniowania nadfioletowego
3.5.2. Terapia promieniowaniem nadfioletowym
3.5.3. Wskazania i przeciwwskazania do naświetlań
3.6. Promieniowanie słoneczne
3.7. Laseroterapia
3.7.1. Biofizyczne oddziaływanie promienia laserowego
3.7.2. Biostymulacja laserowa (LLLT)
3.7.3. Biostymulacja termiczna (HILT)
4. Ultradźwięki
4.1. Biologiczne oddziaływanie ultradźwięków na tkankę
4.1.1. Efekt miejscowy działania ultradźwięków
4.1.2. Efekt ogólny działania ultradźwięków
4.2. Metodyka zabiegów ultradźwiękowych
4.2.1. Substancje sprzęgające
4.2.2. Sposoby prowadzenia głowicy
4.2.3. Dobór parametrów zabiegowych
4.2.4. Zasady wykonywania zabiegów ultradźwiękowych
4.2.5. Wskazania i przeciwwskazania do zabiegów ultradźwiękowych
4.3. Wprowadzanie substancji aktywnych biologicznie za pomocą fali ultradźwiękowej (ultrafonoforeza)
4.3.1. Leki stosowane w zabiegach ultrafonoforezy
4.3.2. Wskazania i przeciwwskazania do zabiegów ultrafonoforezy
4.4. Terapie łączone, kojarzące ultradźwięki z innymi zabiegami
5. Terapia falami uderzeniowymi
6. Inhalacje
6.1. Aparatura inhalacyjna
6.2. Przykładowe leki stosowane w postaci inhalacji układu oddechowego
7. Termoterapia
7.1. Podstawy biofizyczne termoterapii
7.1.1. Człowiek w środowisku cieplnym
7.1.2. Termoregulacja w organizmie człowieka
7.2. Termoterapia ciepłem
7.2.1. Sauna fińska
7.2.2. Sauny parowe
7.2.3. Zabiegi parafinowe
7.2.4. Przeciwwskazania do stosowania zabiegów ciepłem
7.3. Termoterapia zimnem (krioterapia)
7.3.1. Wpływ zimna na organizm człowieka
7.3.2. Miejscowa terapia zimnem
7.3.3. Fizjoterapia zimnem całego ciała (kriokomora)
8. Hydroterapia
8.1. Wpływ zabiegów wodoleczniczych na organizm człowieka
8.2. Metody wykonywania zabiegów hydroterapeutycznych
8.2.1. Kąpiele
8.2.2. Półkąpiele
8.2.3. Natryski
8.2.4. Polewania
8.2.5. Zmywania i nacierania
8.2.6. Zawijania
8.2.7. Okłady
8.2.8. Płukania
9. Lecznictwo uzdrowiskowe
9.1. Wody lecznicze
9.1.1. Kąpiele w wodach leczniczych
9.1.2. Kuracje pitne wodami zdrojowymi (krenoterapia)
9.1.3. Aerozoloterapia wodami zdrojowymi
9.2. Subterranoterapia
9.3. Peloidoterapia
9.3.1. Borowiny
9.3.2. Tworzywa o charakterze osadów mineralnych
9.4. Klimatoterapia
9.5. Inne formy terapii stosowane w uzdrowisku
9.6. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego
PODSTAWY KINEZYTERAPII
10. Zadania kinezyterapii
11. Przygotowanie do zabiegów kinezyterapeutycznych
11.1. Badanie zakresu ruchów w stawach
11.2. Badanie wymiarów kończyn
11.3. Badanie siły mięśni
12. Pomieszczenia przeznaczone do ćwiczeń kinezyterapeutycznych
12.1. Sprzęt kinezyterapeutyczny
13. Formy kinezyterapii
13.1. Rodzaje ćwiczeń
13.1.1. Ćwiczenia bierne
13.1.2. Ćwiczenia czynne
13.1.3. Ćwiczenia w wodzie
13.1.4. Ćwiczenia specjalne
13.2. Metody leczniczego usprawniania
MASAŻ
14. Mechanizmy działania masażu
15. Pozycje ułożeniowe do masażu
16. Techniki masażu
17. Zasady masażu
18. Metodyka masażu w wybranych stanach chorobowych
18.1. Zespół bólowy dolnego odcinka kręgosłupa
18.2. Zaparcia
18.3. Zaburzenia funkcji nerwów obwodowych
18.4. Przywracanie ruchomości w klatce piersiowej i poprawa dystrybucji krwi w drzewie oskrzelowym
18.5. Bóle kręgosłupa w okresie ciąży
18.6. Zespół bolesnego barku
18.7. Zaburzenia napięcia spoczynkowego mięśni w przypadku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego
18.8. Wysiłkowe nietrzymanie moczu
18.9. Reumatoidalne zapalenie stawów
18.10. Łagodny przerost gruczołu krokowego
18.11. Bolesne miesiączki
II. FIZJOTERAPIA KLINICZNA
1. Fizjoterapia w chorobach naczyń obwodowych
1.1. Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych
1.2. Żylaki i owrzodzenia żylakowe
1.3. Klasyfikacje chorób naczyń obwodowych
1.3.1. Klasyfikacja zaburzeń krążenia obwodowego naczyń tętniczych kończyn dolnych wg Fontaina
1.3.2. Klasyfikacja kliniczna choroby żylakowej kończyn dolnych
1.4. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego
1.5. Cele fizjoterapeutyczne
1.6. Programy fizjoterapeutyczne
1.6.1. Miażdżycowe stwardnienie naczyń kończyn dolnych
1.6.2. Żylaki podudzi, przewlekła niewydolność żylna, owrzodzenia
1.6.3. Obrzęki limfatyczne (bez owrzodzeń) – słoniowacizna
2. Fizjoterapia w rehabilitacji kardiologicznej
2.1. Zasady kwalifikowania do ćwiczeń fizycznych w rehabilitacji kardiologicznej. Ocena ryzyka wykonywania ćwiczeń
2.1.1. Inne czynniki zwiększające ryzyko związane z wykonywaniem ćwiczeń fizycznych
2.2. Rola badania wysiłkowego w rehabilitacji kardiologicznej
2.2.1. Przeciwwskazania do wykonania badania wysiłkowego
2.2.2. Stany, w których indywidualnie rozważamy celowość i potrzebę wykonania próby wysiłkowej
2.2.3. Wskazania do przerwania próby wysiłkowej
2.2.4. Protokóły badań wysiłkowych
2.2.5. Dane składające się na wynik próby wysiłkowej
2.2.6. Sześciominutowy test marszowy
2.2.7. Badanie spiroergometryczne
2.3. Zasady programowania ćwiczeń fizycznych w rehabilitacji kardiologicznej
2.3.1. Rodzaje ćwiczeń
2.3.2. Intensywność
2.3.3. Czas trwania i częstotliwość treningu
2.3.4. Komponenty sesji treningowej
2.3.5. Zasady nadzoru nad pacjentem w trakcie treningu
2.3.6. Przeciwwskazania do ćwiczeń, wskazania do przerwania lub zmniejszenia intensywności programu treningowego
2.4. Specyficzne problemy rehabilitacji pacjentów z chorobą niedokrwienną serca
2.4.1. Rehabilitacja po ostrym zespole wieńcowym
2.4.2. Odrębności ćwiczeń fizycznych u pacjentów ze stabilną dławicą piersiową
2.4.3. Rehabilitacja po zabiegu pomostowania aortalno-wieńcowego
2.5. Nadciśnienie tętnicze
2.6. Odrębności leczenia usprawniającego pacjentów z wadami serca
2.7. Ćwiczenia u chorych z niewydolnością serca
2.8. Ćwiczenia u pacjentów po transplantacji serca
2.9. Ćwiczenia u pacjentów z wszczepionym stymulatorem lub kardiowerterem-defibrylatorem (ICD)
3. Fizjoterapia w cukrzycy i otyłości
3.1. Fizjoterapia w diabetologii
3.1.1. Klasyfikacja cukrzycy
3.1.2. Cele fizjoterapeutyczne leczenia chorych na cukrzycę
3.1.3. Rola wysiłku fizycznego w leczeniu cukrzycy
3.1.4. Wskazania do leczenia uzdrowiskowego
3.1.5. Przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego cukrzycy
3.1.6. Programy fizjoterapeutyczne w przewlekłych powikłaniach cukrzycowych
3.1.7. Prewencja pierwotna cukrzycy
3.2. Fizjoterapia w otyłości
3.2.1. Klasyfikacja otyłości
3.2.2. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego
3.2.3. Cele fizjoterapeutyczne leczenia otyłości
3.2.4. Fizjoterapeutyczne leczenie otyłości
3.2.5. Fizjoterapia w prewencji otyłości
4. Fizjoterapia w endokrynologii
4.1. Wybrane choroby przysadki mózgowej
4.1.1. Prolaktinoma
4.1.2. Akromegalia
4.2. Choroby tarczycy
4.2.1. Nadczynność tarczycy
4.2.2. Niedoczynność tarczycy
4.2.3. Postacie subkliniczne chorób tarczycy
4.2.4. Metody fizjoterapeutyczne w leczeniu chorób tarczycy
4.3. Choroby nadnerczy
4.3.1. Niedoczynność kory nadnerczy
4.3.2. Nadczynność kory nadnerczy
4.4. Problemy wspólne dla wielu gruczołów endokrynnych
4.4.1. Hirsutyzm
4.4.2. Przypadkowiaki
5. Fizjoterapia w ginekologii i w problemach rozrodu
5.1. Znany i domniemany mechanizm oddziaływania zabiegów fizjoterapeutycznych i balneologicznych na czynność układu rozrodczego kobiety
5.1.1. Leczenie zaburzeń cyklu miesiączkowego
5.1.2. Przekwitanie
5.2. Miejscowe działanie zabiegów oziębiających i nagrzewających
5.3. Pooperacyjna rehabilitacja uzdrowiskowa
5.4. Leczenie stanów zapalnych narządów płciowych kobiety
5.5. Zapalenie przydatków macicy
5.6. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej macicy
5.7. Zapalenie szyjki macicy i pochwy
5.8. Niepłodność
5.9. Metody fizjoterapeutyczne stosowane w chorobach narządów rozrodczych kobiety
6. Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii
6.1. Ogólne zasady usprawniania w neurologii
6.2. Rehabilitacja w chorobach naczyniowych mózgu – udar mózgu
6.2.1. Udary niedokrwienne mózgu
6.2.2. Krwotok mózgowy
6.2.3. Krwotok podpajęczynówkowy
6.2.4. Standardy postępowania rehabilitacyjnego w stanach poudarowych mózgu
6.3. Oddział udarowy
6.3.1. Skale diagnostyczne
6.3.2. Badania diagnostyczne
6.4. Neurorehabilitacja osób po urazach czaszkowo-mózgowych
6.4.1. Cele neurorehabilitacji po urazach czaszkowo-mózgowych
6.4.2. Etapy neurorehabilitacji po urazach czaszkowo-mózgowych
6.4.3. Rehabilitacja przyłóżkowa pacjenta po urazie czaszkowo-mózgowym
6.4.4. Wczesna rehabilitacja pozałóżkowa pacjentów po urazach czaszkowo-mózgowych
6.5. Neurorehabilitacja po urazach rdzenia kręgowego
6.5.1. Fazy rehabilitacji
6.5.2. Systemy aktywnej rehabilitacji
6.5.3. Powikłania po urazach rdzenia kręgowego
7. Fizjoterapia w ortopedii i traumatologii
7.1. Fizjoterapia w najczęściej spotykanych schorzeniach narządu ruchu
7.1.1. Dysplazja rozwojowa i zwichnięcie stawu biodrowego
7.1.2. Wrodzona stopa końsko-szpotawa
7.1.3. Kręcz szyi
7.1.4. Nierówna długość kończyn
7.1.5. Choroba zwyrodnieniowo-zniekształcająca stawów
7.2. Fizjoterapia w traumatologii narządu ruchu
7.2.1. Uwarunkowania niezależne od leczącego
7.2.2. Uwarunkowania zależne od leczącego
8. Fizjoterapia w otorynolaryngologii
8.1. Górne drogi oddechowe
8.1.1. Aerozoloterapia górnych dróg oddechowych
8.1.2. Wskazania do aerozoloterapii w chorobach górnych dróg oddechowych
8.1.3. Termoterapia
8.1.4. Hydroterapia
8.1.5. Światłolecznictwo
8.1.6. Elektroterapia
8.2. Narząd słuchu i równowagi
8.2.1. Szumy uszne
8.2.2. Niedosłuch i głuchota
8.2.3. Zaburzenia równowagi
9. Fizjoterapia w reumatologii
9.1. Formy fizjoterapii stosowanej w reumatologii i drogi ich działania
9.1.1. Fizykoterapia
9.1.2. Kinezyterapia
9.1.3. Medycyna uzdrowiskowa
9.2. Fizjoterapia wybranych chorób reumatycznych
9.2.1. Reumatoidalne zapalenie stawów
9.2.2. Zapalenie wielomięśniowe (polymyositis – PM)
9.2.3. Polimialgia reumatyczna
9.2.4. Twardzina uogólniona (systemic sclerosis)
9.2.5. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
9.2.6. Łuszczycowe zapalenie stawów
9.2.7. Choroba zwyrodnieniowa stawów
9.2.8. Dna moczanowa
9.2.9. Chondrokalcynoza (pseudodna)
9.2.10. Osteoporoza
9.2.11. Zmiany reumatyczne pozastawowe
9.2.12. Entezopatie i zapalenia okołostawowe
9.2.13. Fibromialgia
10. Fizjoterapia w gastroenterologii
10.1. Choroby gastroenterologiczne, w których stosuje się fizjoterapię
10.2. Formy fizjoterapii wykorzystywane w leczeniu chorób przewodu pokarmowego
10.2.1. Fizykoterapia
10.2.2. Wody lecznicze
10.2.3. Peloidy
10.2.4. Klimatoterapia
10.3. Fizjoterapia wybranych schorzeń gastroenterologicznych
10.3.1. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
10.3.2. Przewlekłe zapalenia błony śluzowej żołądka
10.3.3. Dyspepsja
10.3.4. Nieswoiste zapalenia jelit
10.3.5. Schorzenia okołoodbytnicze
10.3.6. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego – zespół jelita drażliwego
10.3.7. Choroby dróg żółciowych
10.3.8. Przewlekłe zapalenie trzustki
11. Rehabilitacja w chorobach płuc i torakochirurgii
11.1. Anatomia topograficzna
11.2. Choroby ściany klatki piersiowej i narządów wymagające leczenia chirurgicznego
11.2.1. Złośliwy nowotwór przełyku
11.2.2. Guzy śródpiersia
11.2.3. Zniekształcenia klatki piersiowej
11.2.4. Następstwa urazów klatki piersiowej
11.2.5. Odma opłucnowa
11.2.6. Płyn w jamie opłucnej
11.2.7. Ropniak opłucnej
11.2.8. Przepuklina płucna
11.2.9. Choroby opłucnej
11.2.10. Choroby płuc
11.2.11. Choroby śródpiersia
11.3. Metody leczenia
11.3.1. Operacyjne otwarcie klatki piersiowej – torakotomia
11.3.2. Przecięcie mostka – sternotomia
11.3.3. Wziernikowanie śródpiersia – mediastinoskopia
11.3.4. Wziernikowanie jamy opłucnej – torakoskopia
11.3.5. Dostęp piersiowo-brzuszny – torakolaparotomia
11.4. Rehabilitacja
11.4.1. Psychoterapia
11.4.2. Rehabilitacja przedoperacyjna
11.4.3. Rehabilitacja pooperacyjna
12. Fizjoterapia w chorobach nerek i dróg moczowych
12.1. Wprowadzenie do nefrologii dla fizjoterapeutów
12.2. Przewlekła choroba nerek
12.3. Choroby kłębuszków nerkowych
12.4. Choroby śródmiąższu nerek
12.5. Zakażenia układu moczowego
12.6. Wybrane nefropatie wtórne
12.6.1. Nefropatia cukrzycowa
12.6.2. Nefropatia nadciśnieniowa
12.7. Kamica nerkowa
12.8. Leczenie nerkozastępcze
12.9. Powikłania fizjoterapii wśród chorych na nerki
12.10. Medycyna fizykalna w urologii onkologicznej
12.11. Wellness, fitness a choroby nerek
13. Fizjoterapia w dermatologii
13.1. Zabiegi fizykoterapeutyczne stosowane w dermatologii
13.1.1. Termoterapia
13.1.2. Światłolecznictwo
13.1.3. Elektroterapia
13.1.4. Ultrasonoterapia
13.1.5. Pole elektromagnetyczne
13.1.6. Hydroterapia
13.1.7. Balneoterapia
13.2. Fizjoterapia wybranych schorzeń dermatologicznych
13.2.1. Łuszczyca pospolita (psoriasis vulgaris)
13.2.2. Łuszczyca stawowa (psoriasis arthropathica)
13.2.3. Atopowe zapalenie skóry (dermatitis atopica)
13.2.4. Twardzina (sclerodermia; morphea)
13.2.5. Owrzodzenie podudzi (ulcus cruris)
13.2.6. Trądzik pospolity (acne vulgaris)
13.2.7. Trądzik różowaty (rosacea)
13.2.8. Zaburzenia barwnikowe skóry
13.2.9. Bielactwo (vitiligo)
13.3. Zastosowanie fizykoterapii w kosmetyce i dermatologii estetycznej
14. Fizjoterapia w kosmetologii i medycynie estetycznej
14.1. Reakcja skóry na bodźce fizyczne
14.2. Fizjoterapia w problemach estetycznych
14.2.1. Proces starzenia się skóry
14.2.2. Cellulit
14.2.3. Nadwaga i otyłość
14.3. Elektroterapia w kosmetologii i medycynie estetycznej
14.3.1. Prąd stały
14.3.2. Prądy impulsowe
14.3.3. Epilacja elektryczna
14.4. Ultradźwięki w kosmetologii i medycynie estetycznej
14.5. Fototerapia w kosmetologii i medycynie estetycznej
14.6. Lasery i inne wysokoenergetyczne źródła światła
14.7. Masaż z użyciem przyrządów stosowany w kosmetologii i medycynie estetycznej
14.8. Metody fizykalne ułatwiające transport substancji czynnych do skóry
Piśmiennictwo
Skorowidz